Onderzoek 
Doel
Het doel van het onderzoek van Dick Swaab is door de oorzaak van hersenziekten te begrijpen, te komen tot nieuwe therapeutische strategieën. Het uitgangspunt is meestal hersenweefsel van overleden donoren van de Nederlandse hersenbank. Door een beter begrip van hersenziekten hoopt Dick Swaab het taboe en het stigma dat gepaard gaat met deze ziekten te verminderen. Daarnaast zetten hij en zijn team zich in voor de maatschappelijke consequenties die uit een beter begrip van hersenziekten voortkomen.
De hersenziekten
De nadruk van het onderzoek ligt op de moleculaire achtergrond van de vroegste veranderingen bij de ziekte van Alzheimer, van depressie en suïcide en van de ziekte van Parkinson. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar hersenontwikkeling en het effect van chemische stoffen hierop, veroudering, schizofrenie, Prader-Willi syndroom, de ziekte van Huntington, Multiple Sclerose, hypertensie en diabetes.
De kans op hersenziekten hangt samen met de seksuele differentiatie van de hersenen, genderidentiteit, seksuele oriëntatie en hormonen krijgen dus bij alle onderwerpen aandacht.
Kort CV
Dick Swaab, is arts, Emeritus Hoogleraar Neurobiologie, Universiteit van Amsterdam (AMC). Hij studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde tijdens zijn studie in 1970 (Titel: Factors influencing neurosecretory activity of the supraoptic and para¬ven-tri¬cu¬lar nuclei in rat. A histochemical and cytochemical study. Mentor: Prof. dr. J. Ariëns Kappers).
Swaab was van 1975 waarnemend directeur en van 1978 tot 2005 directeur van het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek. Hij was tevens oprichter van de Nederlandse Hersenbank in 1985, en directeur van de Nederlandse Hersenbank van 1985 tot 2005. Swaab is momenteel teamleider in het Nederlands Herseninstituut van de onderzoeksgroep ‘neuro-psychiatrische stoornissen‘.
Swaab beleed(e) diverse hoogleraarsplaatsen. Hij is momenteel aangesteld als Qiu Shi (‘Pursuing the truth’) professor, bij de Universiteit van Zhejiang, in Hangzhou, in China. Tevens is hij gasthoogleraar aan 3 andere universiteiten in China. In 1996 was Swaab ‘Emil Kraepelin Guest Professor’ in het Max-Planck-Institut für Psychiatrie, in München, Duitsland. In 2005/6 was hij ‘Visiting Professor in Sleep Medicine’ (American Association of Sleep Medicine & Pfizer) aan de Universiteit van Stanford in de VS en in 2018 gasthoogleraar in Leuven, België.
Swaab publiceerde meer dan 600 wetenschappelijke SCI-artikelen, 200 hoofdstukken in boeken, redigeerde meer dan 100 boeken en was promotor van 87 promovendi waarvan er inmiddels 20 zelf hoogleraar zijn geworden. Hij publiceerde de uit twee delen bestaande monografie ‘The Human Hypothalamus’, die verscheen bij Elsevier, in de Handbook of Clinical Neurology reeks. Swaabs werk is meer dan 25.000 maal geciteerd en zijn H-factor is 93.
Het onderzoek van prof. Swaab heeft te lijden onder de corona crisis.
Subsidies zijn weggevallen en zijn lezingen gaan niet door.
Maak hersenonderzoek mogelijk en ondersteun het werk van professor Dick Swaab.
Ondersteun hersenonderzoek voor een lang mentaal gezond leven!
Ja, ik word hersenvriend voor 25 euro per jaar en vul onderstaand formulier in:
Selectie prijzen en onderscheidingen
1976 – ‘Snoo-van ’t Hoogerhuijs’ prijs (samen met Dr. W.J. Honnebier) voor onderzoek m.b.t. de foetale neuroendocrinologie.
1990 – Journal of Neural Transmission (36, 195-215, 1975) artikel bekroond met de status “Citation Classic” in Current Contents 33, nr. 30, p. 16.
1998 – Koninklijke onderscheiding, “Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw”
2000 – Federa Prijs 2000, voor onderzoek naar de biologische determinanten van de ziekte van Alzheimer.
2002 – GIRES (Gender Identity Research and Education Society) award 2002 voor het artikel ‘Male-to Female Transsexuals Have Female Neuron Numbers in a Limbic Nucleus’ (Kruijver et al., J. Clin. Endocrinol. Metabol. 2034-2041
– Alzheimer’s Association Award: Lifetime Achievement Award in Alzheimer’s Disease Research. Ontvangen tijdens de 8ste International Conference on Alzheimer’s Disease and Related Disorders in Stockholm, Zweden, 21 juli 2002
2008 – De Akademie medaille (KNAW) voor mijn rol in het nationale en internationale hersenonderzoek, de oprichting van de Nederlandse Hersenbank en Swaabs onderzoek betreffende de ziekte van Alzheimer.
2010 – Erelid van “Brein in Beeld”
2013 – Vrijdenker 2013. 26. Universiteit voor Humanistiek, Utrecht.
2014 – Ott’s Medal. Russische Academie van Wetenschappen, Sint-Petersburg, Rusland, voor moleculaire microscopie en de toepassing ervan in de humane neuroendocriene pathologie.
2016 – Patron of the College of Sexual and Relationship Therapists (COSRT), London, UK.
2016 – Honorary adviser of the Academy of Cognitive Disorders of China.
2017 – Member Advisory Council of Human Diversity in Sport Foundation
2020 – Member Scientific advisory Board Frontier Center of Brain and Brain-machine Integration at Zhejiang University, China
Swaabs activiteiten in relatie tot hersenen en maatschappij
Dick Swaab heeft gedurende zijn gehele loopbaan, naast zijn wetenschappelijke werk en op basis van onderzoeksresultaten het algemeen publiek voorgelicht over de maatschappelijke consequenties van het hersenonderzoek.
Publieksboeken
Dit heeft geleid tot zijn 3 publieksboeken:
1) hij publiceerde in 2010: ‘Wij zijn ons Brein. Van Baarmoeder tot Alzheimer” (Uitgeverij Atlas-Contact, 2010, nu 50e druk, meer dan 450.000 exemplaren in Nederland verkocht), dat nu vertaald is in 17 talen. Het heeft 2 jaar in de bestsellerlijst gestaan. In 2014 kreeg dit boek van de ‘European College of Neuropsychopharmacology (ECNP)’ de Media Award for de-stigmatizing brain disorders. Dit boek volgt het menselijk brein van begin tot einde: van de baarmoeder tot het graf.
2) Een kinderversie van Wij zijn ons brein (Jij bent je Brein) werd geschreven met Jan-Paul Schutten, is in 2013 verschenen en in het Russisch en Thai vertaald.
3) In 2016 verscheen Ons Creatieve Brein. Hoe mens en wereld elkaar maken. Het heeft nu de 5e druk beleefd, 40.000 exemplaren zijn verkocht. Het wordt momenteel vertaald in het Russisch, Duits en Hongaars, en er is een elektronische Engelse versie. In Ons creatieve brein wordt uitgelegd dat het niet bijzonder is om uniek te zijn, want dat zijn we allemaal, en er wordt besproken wat ons tot mensen maakt: de interactie van de hersenen met onze omgeving. De omgeving draagt niet alleen bij aan de unieke ontwikkeling van ieder brein, maar ook aan het ontstaan van hersenziekten en aan de genezing hiervan. Muziek en beeldende kunst zijn niet alleen creatieve vormen van communicatie, maar blijken ook van therapeutische waarde te kunnen zijn bij hersenziekten.
Enkele voorbeelden van Swaab’s maatschappelijke activiteiten
In 1980 hield Swaab zijn oratie met als titel: Bederven wij de hersenen van onze kinderen reeds voor hun geboorte? Hij waarschuwde hierbij voor permanente effecten van chemische stoffen op de hersenontwikkeling van het nog ongeboren kind, dat hierdoor later leer- en gedragsstoornissen kon krijgen. De oratie werd gevolgd door een rapport van een commissie van de Gezondheidsraad waar hij lid van was (Evaluation of the Teratogenicity Chemical Substances, 1985/ 6 E) en vele lezingen voor het algemeen publiek.
De publicatie van de Swaab groep, die als eerste een omkering van een geslachtsverschil in de hersenen bij transseksuelen aantoonde (Zhou et al., Nature, 378: 68-70, 1995) heeft een centrale rol gespeeld in het tot stand komen van wetgeving voor geslachtsverandering in het geboortecertificaat en paspoort in Engeland en is hiervoor ook gebruikt aan het Europese Hof in Brussel. Swaab is tevens betrokken bij de juridische strijd van de Canadese transseksuele wielrenster Kristen Worley om XY vrouwen mee te laten doen aan de Olympische spelen en andere internationale wedstrijden.
Door zijn onderzoek naar de ziekte van Alzheimer werd Swaab gevraagd voor commissies zoals die van de Commissie Dementie van de Gezondheidsraad (1999, #655) en in 2008 van NVVE, Perspectieven op waardig sterven, werkgroep Dementie. In het rapport van laatstgenoemde commissie werd duidelijk gemaakt dat een verzoek voor euthanasie bij dementie in een vroege fase van het dementeringsproces moet plaatsvinden om de medewerking van een arts te kunnen krijgen. Deze boodschap heeft Swaab in een serie bijeenkomsten georganiseerd door de NVVE door het hele land helpen uitdragen. Swaab is als lid van het ‘Burgerinitiatief Voltooid Leven’ sinds 2009 betrokken bij de discussies over de noodzakelijke verandering van de euthanasiewet.
De meerderheid van de gevangenen blijkt psychiatrische ziekten en niet-aangeboren hersenletsel te hebben. Swaab geeft, vaak samen met zijn vroegere promovendi, Prof Dr. G. Meynen, Prof. Dr. E.J.A. Scherder en met de advocaat Prof. Dr. G.J. Knoops, colleges en cursussen over Neurolaw (Hersenen en Recht) aan rechtenstudenten, advocaten en rechters. Swaab heeft er, met anderen, lang voor gepleit om, op basis van de late ontwikkeling van de prefrontale cortex het volwassenen recht niet in te laten gaan op het 18e maar op de leeftijd van 24. Dit is nu gebeurd.
In China wordt jaarlijks een Cursus Brain and Society (Zhejiang University) gegeven, tezamen met Prof. Dr. Ai-min Bao over vele, voor het huidige China controversiële onderwerpen, zoals: homo-, trans- en pedoseksualiteit, geneesmiddelen en chemische stoffen in het milieu en hun effecten op de hersenontwikkeling, hersenziekten en criminaliteit, psychiatrie in de gevangenis, verantwoordelijkheid en straf, de vorming van een menselijk ‘superorganisme’ en het gevaar ervan in een totalitair systeem, hersenziekten en suïcide, levenseinde problematiek en euthanasie.
Swaab is secretaris van de Stichting Ikaros. Deze stichting heeft tot doel het bevorderen van onderzoek naar de medische gevolgen van vliegreizen, met name naar het Aerotoxisch syndroom.
Nevenfuncties
- Chao Kuang Piu Leerstoel, Zhejiang Universiteit, Hangzhou, Volksrepubliek China